Mustafa Hamdullah ERGİN Hasbihal

Geyve İlçesi'nin Tarihçesi

Sakarya İli'ne bağlı olan Yeşil Geyve ilçesi, Bölgede Arkeolojik Kazıların yapılmamış olması nedeniyle yerleşimin ne zaman olduğu hakkında bilgi sahibi olmamızı zorlaştırmaktadır. Elimizde mevcut belgelerden edindiğimiz bilgiye göre, Bölgede yerleşimin M.Ö. 4 Bin yıllarında başladığını söyleyebiliriz.

Geyve İlçesi, M.Ö. IV.y.y. Bitinlerin kurmuş olduğu, Bitinya döneminde,Tataion,Tottation,Totteum,Totoion,Totteeum,Tottacum,Tottaigon şeklinde isimlerle anılır.

Meşhur Seyyah, Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Geyve'nin Gekve şeklinde olduğunu yazar. İzmit Kalesini yapan, Büyük İskender'in akrabasından Gekve adındaki Kraliçe'nin, Koyun çobanları için yaptırmış olduğu küçük bir Kale diye ifade edilmiştir. O Kraliçe'nin adıyla anılırken daha sonraları, Hemen hemen her hanede ,Bağ ve Bahçeye gitmek veyük taşıma işlerinde kullanmak için Eşşek bulundurulduğundan dolayı "Eşşek Kurdu anlamına gelen Geyve şeklinde söylenmeğe başlanmıştır."diyor. Şemsüddin Sami Kamusu Türki'sinde.

Geyve İlçesinin bulunduğu topraklar ilk çağlarda, Hitit'lerin, Frigler'in, Lidyalılar'ın eline geçmiş, daha sonra M.Ö. 6. y.y.da bütün Lidya ve Anadolu ile beraber İran İmparatorluğu'na katılmıştır. M.Ö. 4. y.y.da Makedonyalı Büyük iskender, bütün Anadolu ile birlikte burasını da geri almıştır. İskender'in Halefleri, Sakarya Bölgesi'ni kendi aralarında paylaşmışlardır.

Bölgeye hâkim olan Bitinya Krallığı'nın Makedonyalılara karşı iç bağımsızlığını korumuşlardır. Bitinya Krallığı'nın bu devirdeki sınırlarını Alim Lebas şöyle gösterir: Bitini PARTAENİÜS ile RHYDOÜS arasında idi. Batıdan B.İ.ye Kuzey'den bugünkü Marmara Denizi diye anılan Preopontide ve Pont EÜXİN'e,yani Karadenizle Doğu'da PAFLAGONİ ile Güneyden FİRİJİ EPİKTETE idi.(L'ASİE 20)Bu taktirde Karadeniz Ereğli'si ile İznik(Niceea)ve Bursa'da,Bitinya Krallığı içinde bulunuyordu. O zamanlarda Bitinya Krallığı'nın 8 meşhur şehri vardı. Bu meşhur şehirler şunlardır:1-Astok(İzmit), 2-Nise8Niceea)(İznik),3-Kkikeduvan(Kadiköy),4-Herekle(Ereğli),5-Korfa veya Korsa (Marmara Denizinde),6-Totteeum-Tottacum-Totoion-Tottaigon (Geyve),7-Astaküs(Karamürsel),8-Drepanon(Yalova) idi.

Bu Bölge Bitinya ile beraber M.Ö. 1. y.y. da tamamen Romalıların eline geçmiştir. M.S. 395 yılında Roma İmp. ikiye ayrılınca bütün Anadolu gibi Bitinya Bölgesi'de Bizans İmp. payına düşmüştür.6.y.y.da İmparator Jüstinianus çağında Bitinya Bölgesi de kalkınmıştır. İran (Sasani) ve sonraları İslam Arap akınları zaman zaman bu bölgeye uğramıştır.

1071 Malazgirt Zaferinden sonra, Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın Başkomutanlığındaki Türk Orduları, Geyve'yi de almışlardır. İznik Başkent(Payitaht)olmak üzere, Büyük Selçuklular'a bağlı, Türkiye Devleti kurulmuş, fakat 1. Haçlı Seferinde İznik Bizans'ın eline düşmüş, Başkentleri(Payitaht)ni Konya'ya taşıyan Türk'ler, bütün bölgeyi Bizanslılara bırakmışlardır.

Osman Gazi tarafından 1314 tarihinde Türk topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde Mutasarrıflık(kendisinden vergi alınan yer)olup,1839 da İlçe Merkezi olmuştur.

Roma öncesi Anadolu Tarihi Hitit(Eti)lerle başlar. Hititler'in tüm Anadolu'yu ele geçirmesi, Eski doğuda "Büyük Devlet" statüsü kazanmıştır. Bu Devletin sınırları Marmara'nın Doğu ve Güney kıyıları ile bu gün ki İstanbul Boğazına dayanmış ve Sakarya Nehri'nin suladığı topraklar(Geyve'nin kurulduğu alan)Hitit(Eti)lerin egemenliğine girmiştir. M.Ö. 1200 ler de Aka göçlerinin sonunda Frigler'in egemenliğine giren bölge, onların Orta Anadolu ile bağını sağlamaktaydı. M.Ö.676 dan sonra Bölgede Lidya egemenliği başlamıştır. Lidyalıların vücuda getirdiği Kral Yolu'nun bir bölümünün Truva'dan başladığı, diğer kolunun ise, Kadıköy'den başlayıp, Geyve, Taraklı istikametinden devam ettiği artık bilinmektedir.

M.Ö. 546 da Pers Kralı 1. Kiros Bölgeyi ele geçirmiştir. Bölge Pers ordusuna Asker sağlamaktaydı. M.Ö. 712 de Megoralılar bölgeye yerleşmişlerdir. Persler ülkelerini satraplıklar(Genel Valilikler)halinde yönetmişlerdir. Bu satraplıklar başında Valiler bulunmaktaydı. Büyük İskender, Pers Kralını yenerek bölgeye hakim olmuştur.

Tanzimattan sonra kurulan müstakil (yani doğrudan doğruya İçişleri Bakanlığına bağlı ve hiç bir Eyalete bağlı olmayan bir Sancak(Vilayet)Olan Kocaeli(İzmit) Mutasarrıflığına bağlı bir ilçe idi. 01.12.1954.de 6419 sayılı yasa ile Sakarya ili Merkezi Adapazarı olunca, Geyve'de Sakarya İli'ne bağlanmıştır.

Geyve'ye isim olarak bazıları: Kabaia, Köyova, Köyoba, Geyikova, Kıtova, Kahova ve Gekve de demişlerdir.

Bir daha ki yazımda buluşmak ümidiyle... Kalın Sağlıcakla.

Mustafa Hamdullah ERGİN
hamdullahergin@gmail.com