Başörtüsü Raporu 2007: “Yasak da sürüyor, direniş de!”
Ali ARICI
Her Cumartesi başörtüsü eylemleri yapan Türkiye Başörtüsü Platformları’nın bileşenlerinden Sakarya Başörtüsü Platformu; hazırladığı 270 sayfalık raporla yasağın seyrini gözler önüne seriyor. 2007 yılı için hazırlanan Başörtüsü Raporu’nda, yasakçı uygulamaların resmi kurumlardan sivil alanlara doğru genişlediğine, buna karşılık başörtüsüne özgürlük için mücadele eden platformların sayısının da arttığına dikkat çekildi. Raporda, Cumhurbaşkanlığı seçimi ve sivil anayasa taslağı etrafında yaşanan gelişmelerin, yasakçıların gerçek yüzünü ortaya çıkardığı; başörtüsü sorununun sadece üniversitelerle sınırlı kalmayan ve dinin sosyal hayattaki varlığını bastırmayı amaçlayan yasaklardan kaynaklandığı ifade edildi. 27 Nisan’da verilen e-muhtırada, kız çocuklarının örtünmesinin ‘çağdışı’ olarak nitelendirildiğinin hatırlatıldığı raporda, Cumhuriyet resepsiyonlarında başörtülü hanımlara tavır olarak askeri erkanın etkinlikleri terk etmesinin, yasağın sivil alanlarda da uygulamak isteyenlere cesaret kazandırdığı tespiti yapılıyor.
Rapor iki ana bölümden oluşuyor. Birinci kısımda, yasağın arka planı analiz edilerek, çeşitli başlıklar altında tartışılıyor. Bu başlıklar raporda şu şekilde yer alıyor: “28 Şubat Sürecinde Başörtüsü Yasağı; 2007 Yılında Başörtüsü Yasağı; Toplumsal Alanda Başörtüsü Zulmü; Silahlı Bürokrasi ve Başörtüsü; Köşk Seçimi, Siyasi Partiler ve Başörtüsü; “Hukuki” Tartışmalar ve Başörtüsü; Medya ve Başörtüsü ve 2007 yılında Başörtüsü Mücadelesi.” Raporun ikinci bölümünü ise yıl boyunca başörtüsü sorunu etrafında yaşanan gelişmelerin ve yapılan tartışmaların kronolojik bir sırayla yer aldığı “Başörtüsü Gündemi” oluşturuyor. Başörtüsü yasağının altında; mevcut siyasal yapıda iktidarı elinde tutanların resmi ideolojisi ile başörtüsünün temsil ettiği İslami değerler arasındaki ayrımın yattığı ifade edilen raporda, sorunun tarihi kökleri de inceleniyor. Tartışmaların yasal bir dayanağının olmadığı ve başörtüsü baskısının hukuki değil siyasi sebeplerden ötürü devam ettiği belirtilerek, anayasa değişikliğinin yasağın çözümü için net bir sonuç veremeyeceği öngörüsünde bulunuluyor.
Yasağın toplumsal boyutu
2007 yılında başörtülü hasta yakınlara hakaret edilmesi, başörtülü bir annenin bebeğinin yanına geçmesinin başını açmadığı için engellenmesi, bir belediyenin fotoğrafı başörtülü bayana ruhsat vermemesi, yine başka bir belediye tarafından düzenlenen deneme sınavında başörtülü öğrencilerin dışarı çıkarılması, otel salonunda düzenlenen bir etkinliğe başörtülülerin alınmaması, askeri müzede düzenlenen bir sempozyumdaki başörtülü görevlinin içeri girmesinin engellenmesi, beş kişilik bir grubun sokak ortasında başörtülü bir kıza saldırması, başörtülü velilerin bayrak töreni esnasında okul bahçesinin dışarı çıkarılmaları gibi birçok olayın yaşandığı belirtilen raporda, merkez medya ve bazı toplum örgütleri, başörtülüleri alenen aşağıladıkları gerekçesiyle ağır biçimde eleştiriliyor. Başörtüsü yasağı üzerinden İslami değerlere saldırıldığı ve suni korkular üzerinden olayın İslam düşmanlığı boyutuna vardırıldığına dikkat çekilen raporda; toplumdaki huzursuzluğun, başörtüsü şartsız ve sınırsız bir özgürlük getirmeden sağlanamayacağı ifade ediliyor.
Platformların Başörtüsü Mücadelesi
Kocaeli, Sakarya, Ankara, Van, Akyazı, Konya ve Antalya’daki başörtüsü platformlarının cumartesi eylemlerini sürdürdüğü ve yasağa karşı adalet ve özgürlük talebini dillendiren bu platformların sorunun çözümüne önemli bir örneklik teşkil ettiği belirtilen raporda; toplumsal sorunların çözümünde sorumluluğun başka mercilere havale edilmesi yerine, inisiyatif almanın gerekli olduğuna vurgu yapılıyor. Yasağın sisteme hakim olan resmi ideolojinin, kendi hayat tarzını topluma bir din gibi dayatmasından kaynaklandığı ifade edilen Başörtüsü Raporu’nda; tek tip, baskıcı ve dayatmacı yaklaşımların sorunları kangren haline getirdiği belirtiliyor. İnsanların inandıkları gibi ve özgürce yaşayacakları bir ortamın tesis edilebilmesi için, hak ve özgürlükler alanında somut adımların atılması talep edilen raporda, 12 Eylül ve 28 Şubat süreçlerinin yol açtığı toplumsal yaralara geçici pansumanın değil, kalıcı çözümlerin iyi geleceği tespiti yapılıyor. Bir avuç mutlu azınlığın, toplumu kamplaşmalara götüren uygulamalarının, daha fazla sürdürülemeyeceği ifade edilen raporda, toplumun hak ve adalet taleplerinin önümüzdeki süreçte etkisini yakından hissettirmesi temenni ediliyor.
Başörtüsü Raporu’nda yer alan ve 2007’ye damgasını vuran olaylardan bazıları şöyle:
Başörtülü hastalara doktor hakareti hakaret eden doktora soruşturma
(19 Şubat 2007)- Antalya Atatürk Devlet Hastanesi'ndeki bir doktorun, başörtülü hastalarını tedavi etmek yerine onlara hakaretler yağdırması soruşturma konusu oldu.
YÖK: Başörtüsü yasağına devam!
(28 Şubat 2007)- YÖK, üniversiteye girişte yeni model öngördüğü raporunda başörtüsü zulmünün ve katsayı adaletsizliğinin devam ettirilmesi gerektiğini savundu.
Başörtülü avukata soruşturma
(7 Mart 2007)- Bursa Barosu avukatlarından Av.Vildan Doğan hakkında, baro seçimlerinde başörtülü olarak oy kullandığı gerekçesiyle disiplin soruşturması başlatıldı.
Otel salonunda başörtüsü yasağı
(12 Nisan 2007)- Bir otelin salonunda, Türk Eğitim Derneği’nin düzenlediği ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın da desteklediği toplantıyı izlemek isteyen öğrenciler, başörtülü oldukları için salona sokulmadı.
Başörtüsü yasağına Zonguldak versiyonu
(14 Mart 2007)- Karaelmas Üniversitesi ile TEMA Vakfı’nın kampüs dışındaki halka açık bir mekanda düzenlendiği panele katılmak isteyen başörtülü öğrenciler, yüzlerce kişinin gözleri önünde salondan çıkarıldı.
“Başörtüsüne özgürlük” yürüyüşüne coplu müdahale
(14 Nisan 2007)- Kocaeli İnanç Özgürlüğü Platformu’nun 2. yılına giren “başörtüsüne özgürlük” eylemleri dolayısıyla “özgürlük yürüyüşü” yapmak üzere İzmit Merkez Bankası önünde toplanan topluluğa polis müdahale etti. Polis, cop ve biber gazı kullandı ve çok sayıda kişiyi darp etti.
Nüfus cüzdanlarına başörtüsü engeli
(16 Nisan 2007)- Bazı dairelerde, çene ucundan örtülü şekilde çekilmiş fotoğraf getiren hanımlara yüz tamamıyla açık olmadığı ve genelgeye uymadığı gerekçe gösterilerek kimlik verilmiyor.
Ka-der: Bıyık takarız ama başörtüsü asla!
(18 Mart 2007)- Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği (Ka-der), genel ve yerel seçimleri öncesinde başlattığı 'bıyıklı' kampanyada, başörtülü kadınların yaşadıkları sorunlara hiç değinilmedi. Daha sonraki açıklamalarda Ka-der’in CHP’li üyelerinden çekindiği ortaya çıktı.
“Eşinin başını aç, generale göster!”
(20 Mart 2007)- Adaleti Savunanlar Derneği Ankara Şube Başkanı Mehmet Şahin, TSK’dan re’sen emekli edilmeden önce bir komutanın, kendisine “eşinin başını açıp, general göstermesi” yönünde teklifte bulunduğunu açıkladı.
E-muhtırada baş örtmek ‘çağdışı’ olarak görüldü
(27 Nisan 2007)-Genelkurmay’ın e-muhtırasında Kutlu Doğum etkinliklerinde ilahi okuyan kız öğrencilerin başlarını örtmesi “çağdışı” olarak nitelendirildi.
CHP'li üyeden başörtülü gazeteciye hakaret
(7 Mayıs 2007)- Kırşehirşehir'de Belediye Meclis toplantısını takip eden başörtülü gazeteciye, CHP'li bir kadın üye "göz zevkimi bozuyorsun, çık dışarı" diye hakaret etti.
“Başını örtmek istiyorsa okula gidemeyecek”
(15 Mayıs 2007)- ÇYDD Genel Başkanı Türkan Saylan “Türbanlılar okuyamıyor da ben asker olabiliyor muyum! Başını örtmek istiyorsa okula gidemeyecek!” diye konuştu.
Yurtdışında okuyan başörtülü öğrencilere yeni bir engel!
(17 Mayıs 2007)- YÖK, yurtdışından alınan diplomalarının tanınması için belirlediği kuralları genişletirken, “Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlılık” kriteriyle özellikle başörtüsü yasağından ötürü yurtdışında okuyan öğrencileri hedef aldı.
Başörtülü öğrenciyi sınavdan attılar
(2 Haziran 2007)- Açıköğretim Fakültesi sınavlarında İlahiyat Fakültesi 1’inci sınıf öğrencisi Gülsüm Coşkun, salon görevlisi tarafından sınavdan çıkarıldı.
“Türban Köşk'e çıkmamalı”
(6 Haziran 2007)- Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç, Çankaya'ya başörtüsünün çıkmaması gerektiğini, cumhurbaşkanının eşinin başörtülü olmasının kabul edilemeyeceğini söyledi.
ÖSS’de başörtüsü yasağı
(17 Haziran 2007)- Türkiye genelinde yüz binlerce öğrencinin katıldığı üniversite sınavlarına adaylar başörtülü alınmadı.
Mezuniyette başörtüsü için Bilkent'e soruşturma
(19 Haziran 2007)- YÖK, Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ün kızı Kübra'nın Bilkent Üniversitesi'ndeki mezuniyet törenine başörtüsü ile katılması nedeniyle üniversite hakkında soruşturma açtı.
Belediye başörtülüye işyeri açma ruhsatı vermedi
(22 Haziran 2007)- Kuşadası Belediyesi, dükkan açmak için ruhsat başvurusunda bulunan bir bayana, fotoğrafı başörtülü olduğu için ruhsat vermedi.
Başörtülü anneye hasta çocuğunu göstermediler
(29 Haziran 2007)- Hacettepe’de, çocuğu ameliyat olan bir anneye, “Başınız örtülü giremezsiniz, siz burada görüntüyü bozuyorsunuz” denilerek çocuğunun yanına geçmesi engellendi.
CHP'li kadınlar başörtüsü dağıttı
(13 Temmuz 2007)- Başörtüsü karşıtlığıyla ünlü CHP, Yozgat’taki seçim çalışmalarında başörtüsü dağıttı.
Sandık kuruluna ‘başörtüsü’ engeli
(22 Temmuz 2007)- İstanbul’un Kadıköy ve Fatih ilçelerinde, başörtülü sandık müşahitlerinin görev yapmaları engellenmek istendi.
Başörtülü anne askeri misafirhaneden kovuldu
(28 Temmuz 2007)- Asker oğullarını ziyaret için Malatya’ya giden ve Astsubay Orduevi Misafirhanesi'nde kalan aileden, anne ve kızın başörtülü olduğunu gören bir astsubay, aileyi misafirhaneden kovdu.
Başörtülülere Sezer’den ev yok
(20 Ağustos 2007)- 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in kiraya vereceği evi için başörtüsüz kiracı aradığı ortaya çıktı.
Erdoğan ve Gül’e başörtülü eş ayrımcılığı
(31 Ağustos 2007)- Genelkurmay'ın K.K.K. Yazlık Bahçesi'nde verdiği resepsiyona Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Tayyip Erdoğan’ın eşleri başörtülü oldukları için davet edilmedi.
Başörtülü öğrenciler kayıt yaptıramadı
(5 Eylül 2007)- ÖSS sonrası Ankara Üniversitesi’ni kazanan başörtülü öğrenci kayıt yaptırmak için geldiği okuldan geri çevrildi.
Rektörler: Anayasa değişikliğiyle dahi başörtüsü yasağı kaldırılamaz
(20 Eylül 2007)– Rektörlerin olağanüstü toplantısından sonra hazırlanan ortak bildiriyi okuyan YÖK Başkanı Prof. Dr. Erdoğan Teziç, başörtüsü yasağının anayasa değişikliğiyle dahi kaldırılamayacağını iddia etti.
Askerin başörtüsü tavrı
(20 Eylül 2007)– Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve eşi Hayrünnisa Gül için KKTC dönüşü Esenboğa Havalimanı'nda düzenlenen karşılama töreninde, Garnizon Komutanı Gül çifti tokalaşmaya başlayınca protokolden uzaklaştı.
Başörtülü veliler okul bahçesinden atıldı
(21 Eylül 2007)– Gelibolu Namık Kemal İ.O.’da, yasalar İstiklal Marşı okunurken başın açık olmasını gerektirdiği için başörtülü veliler; tören sırasında okul bahçesinden dışarı çıkarıldı.
Başörtülü kızın örtüsüne saldırıldı
(25 Eylül 2007)- Şişli Adliyesi civarında kızlı erkekli beş kişilik grup, başörtülü bir kızı sözle taciz ettikten sonra örtüsünü başından çekip almaya çalıştı. Olay, saldırgan gruba müdahale eden Fenerbahçe Kulübü Disiplin Kurulu Başkanı Avukat Tuncer Erdoğan’ın gördüklerini bir köşe yazarına aktarmasıyla kamuoyuna yansıdı.
İHL’de başörtülü öğrencilere baskı
(26 Eylül 2007)– Kastamonu İHL’de Ramazan ayında bile öğrencilerin zorla başlarının açtırılması halkın tepkisini çekti.
Gazi Üniversitesi, peruk avı başlattı
(26 Eylül 2007)- Gazi Üniversitesi'ne bağlı fakültelerde öğrencilerin derslere peruklu olarak girmeleri de yasaklandı.
Türkiye'de her 100 kadından 61'i başörtülü
(27 Eylül 2007)- 32. Gün ve A&G araştırma şirketinin ortak çalışmasına göre, Türkiye'de her yüz kadından 61'i başını örtüyor. Üniversitelerde yasağın kaldırılmasını savunanların oranı ise %73.7 olarak gözüküyor.
Başörtülü öğrencileri gezi otobüsüne almadılar
(1 Ekim 2007)- MEB tarafından başlatılan "Cumhuriyet Eğitim Gezisi" kapsamında Kocaeli Milli Eğitim Müdürlüğü’nün düzenlediği geziye katılan başörtülü öğrenciler otobüse alınmadı.
Başörtülü öğrenciler fişleniyor
(4 Ekim 2007)- Çukurova Üniversitesi'nde (ÇÜ) başörtülü öğrenciler, güvenlik görevlilerince kampüs içerisinde durdurularak sorgulandı ve kimliklerine el konuldu.
Üniversiteye “türban” sokulmamalı
(5 Ekim 2007)– Genelkurmay eski başkanı Hilmi Özkök, “Üniversite çok kritik bir yer. Sınırda. Serbest bırakılırsa, o örtünmek istemeyen genç kızlarımız direnemezler ailelerine ve sayı birdenbire artar... Üniversiteye türban sokulmamalı” dedi.
Başörtülü öğrenciler belediyenin sınavından atıldı
(7 Ekim 2007)– Manisa Belediyesi'nin Eğitim Merkezi tarafından açılan ücretsiz OKS ve ÖSS kurslarının seviye tespit sınavına katılan 10 öğrenci başörtülü oldukları gerekçesiyle salondan çıkarıldı.
Peruk taktığı için sınavı geçersiz sayıldı
(11 Ekim 2007)- AÖF İlahiyat Fakültesi ön lisans öğrencisi iki çocuk annesi Nagehan A., kılık kıyafet ihlali gerekçesiyle sınavının geçersiz sayıldığını öğrendi.
Sivil toplum kongresine başörtülü siviller alınmadı
(20 Ekim 2007)– Çanakkale 18 Mart Üniversitesi’nde düzenlenen 4. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi’ne davetli olan İHH temsilcileri başörtülü oldukları gerekçesiyle kampüsten zorla çıkarıldılar.
Resepsiyonlarda başörtüsü krizi
(29 Ekim 2007)– Kocaeli, Diyarbakır, Gaziantep, Kayseri ve Kırklareli’ndeki resepsiyonlarda, başörtülü bayanları gören komutanlar törenleri terk etti. İzmir’de ise bir albay, iki başörtülü bayanı stadın protokolünden attırdı.
Öğrenci servisine başörtüsü engellemesi
(30 Ekim 2007)- Astsubayın öğrenci kızını almak için 3. Kolordu Komutanlığı’na Astsubay Lojmanları’na giden öğrenci servis aracının içeri sokulabilmesi için başörtülü öğrencinin başı açtırıldı.
Başörtüsü eyleminde çocuklara gözaltı
(3 Kasım 2007)- Antalya Başörtüsü Platformu tarafından gerçekleştirilen başörtüsü eyleminde 20 kişi gözaltına alındı. Çocukların eyleme katılmasını bahane eden polis, velilerle birlikte çocukları da gözaltına aldı.
Başörtülü sağlık teknisyenine ‘acil’ soruşturma
(7 Kasım 2007)– Konya’da, Hayrünnisa Gül havaalanında karşılanırken, muhtemel bir acil durumda müdahale etmesi için görevlendirilen Acil Servis Ambulansı içerisindeki başörtülü sağlık teknisyeni hakkında İl Sağlık Müdürlüğü tarafından soruşturma başlatıldı.
“Türbancılar Müslüman değil, topu cehennemliktir!”
(18 Kasım 2007)- İlhan Selçuk, Cumhuriyet’teki köşesinde “Türbancılar... Bunlar Müslüman değil, kutsal Müslümanlığı kullananlardır. Topu cehennemliktir.” diye yazması büyük tepki çekti.
Başörtülü öğrenci ödül kürsüsünden indirildi
(24 Kasım 2007)- 24 Kasım münasebetiyle yapılan yarışmalarda, kompozisyon dalında birincilik kazanan İHL öğrencisi Tevhide Kütük, ödülünü almak için çıktığı kürsüden garnizon komutanının emriyle indirildi.
Rize'de emsalsiz başörtü skandalı
(1 Aralık 2007) - Kompozisyon yarışmasında dereceye giren öğrenciler için düzenlenen ödül töreninde “erkekler olmayacak” denilerek, İHL öğrencisi Emine Elif Azder’in başı zorla açtırıldı.
Kon-da: “Türban hızla yükseliyor”
(3 Aralık 2007)– Konda tarafından yapılan "Gündelik Yaşamda Din, Laiklik ve Türban" araştırmasında “türban”la örtünenlerin oranı 4.7 katlık bir artış gösterdiği iddia edildi.
Bebeğin annesine ‘başörtünü çıkart’ baskısı
(4 Aralık 2007)– 22 aylık bebeği ameliyat olan anne, refakatçi kalmak isteyince, anneden hijyenik olmadığı ileri sürülerek başörtüsünü çıkartması istendi.
Engelliler kongresinde 'başörtüsü' engeli
(8 Aralık 2007)- Tüketiciler Birliği Engelli Tüketici Hakları Komitesi Üyesi Gülsim Horan, Askerî Müze'de yapılan 'Özürlüler'07 Kongresi'ne başörtülü olduğu gerekçesi ile alınmadı.
Başörtülü hasta geri çevrilmek istendi
(9 Aralık 2007)– Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde, sağlık raporu almak isteyen bir bayanın fotoğrafları başörtülü olduğu için geri çevrilmek istendi.
Bakanın başörtüsü tepkisi
(13 Aralık 2007)- Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik, Bilim Olimpiyatları ödül töreninde, bir öğrencinin ödülünü almak için başörtülü olarak sahneye çıkmasına tepki gösterdi ve jet soruşturma emri verdi.
Kampüse başörtüyle giren öğrencilere soruşturma
(19 Aralık 2007)- Çukurova Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Alper Akınoğlu, kampüse başörtüyle giren 12 öğrenci ile ilgili soruşturma açıldığını, öğrencileri kaybetmemek için “ikna çalışmaları” yaptıklarını açıkladı.
Başörtülü hasta yakınına doktor hakareti
(29 Aralık 2007)- SSK Okmeydanı Hastanesi’nde, bir doktor hasta yakınına sırf başörtülü diye olmadık hakaretlerde bulundu. Başörtülü anne hasta kızını başka bir hastaneye götürmek zorunda kaldı.
