ADAPAZARININ RUM VE ERMENİLERİ

Yaşadığımız coğrafyada yaklaşık olarak bin yıl Ermeni,Rum gibi Hristiyanlık dinine mensup farklı kavimlerle bir arada yaşamışız.Rum ve Ermeni kiliseleriyle müslümanların camiileri beraber bir arada bulunuyordu.Rum,Ermeni,Musevi tüccarlar müslüman halk arasında müreffeh bir hayat yaşıyorlardı.Bu durum 1920 li yıllara kadar sürdü.

Sapanca Yeni Mahallede şimdi yerinde yeller esen iki kilise mevcuttu,Geyvede ise gayri müslimlerin sayısı 20.000 ( yirmi bin ) di,Geyve nin ortaköyünde ise 1200 haneli Rum mahallesi mevcuttu.Adapazarı merkesde ise 27 Ermeni,3 Rum,1 Musevi mahallesi mevcuttu.

Adapazarında Karasudan Geyveye kadar en ücra köylerde bile Hristiyan ailelere rastlamak mümkündü.

Tanin gazetesi yazarı Ahmet Şerif Ermeni okullarından söz ederken bir müslüman olarak çok utandığını çünkü onların eğitimlerinin çok ileri düzeyde olduklarını kaydeder.Örneğin;Adapazarı Karaosman Ağa medresesinde 1921 de ilm-i kelam,sarf-i arabi,ulum-i diniye dersleri okutulurken,8 eylül 1885 yılında açılışı yapılan Adapazarı Ermeni Kız Lisesinde matematik,cebir,bilim,tarih,coğrafya,Ermenice,Türkçe,İngilizce,müzik,beden,aile ekonomisi,Kutsal kitap dersleri okutuluyordu.

Osmanlının 1. Dünya savaşından yenilgiyle çıkması ve sevr anlaşmasını imzalak zorunda bırakılması tüm yurdu olduğu gibi Adapazarınıda tarifi zor bir durum içersinde bırakmış,10-8-1920 yılında imzalanan Sevr anlaşmasına göre boğazlarla beraber çevresininde kendi nüfuzlarına terk edilmesini istemişlerdi.Sevr'e göre Bogazlarla beraber Kocaeli yarımadası,Sapanca gölünün batı ucuna kadarki bölgeydi.

1918 li yılların sonunda İngilizler İzmitten Anadoluya doğru Derbent,Sapanca,Geyve,Mekece gibi istasyonlara müfrezeler göndererek demiryolunu kontrol altına almak istemişlerdi.

Eylül 1920 yılında Yunanlıların İzmite gelerek bir süre sonra fiili işgale başlamalarından sonra İngilizler 28-nisan-1921de yerlerini Yunanlılara bırakarak İstanbula kadar çekildiler

Kuvvai-Milliye hareketinin milli mücadele olarak adlandırdığı bu tarihlerde Adapazarı geçici sınır kabul edilirken,İzmitin işgaliyle İzmit mutasarrıflığıda Geyve ye taşındı.İznik,Adapazarı,Kandıra,Karamürselde Geyveye bağlandı.

Diğer taraftan Anadolunun içlerine doğru ilerlemek isteyenYunanlılar yörenin yerlisi olan Rum ve Ermenileri doğal müttefikleri saymışlar onları biran olsun kışkırtma ve zorlamalardan geri durmamışlardı.

Bu vesileyle Geyveli Rum Vangelos,Ardaşan,Pandeli,İstavri,Serdivanlı Koço,Nikola,Ermeni Kirkor,Ermeni Hayzakar gibi yerli Rum ve Ermenilerden çetelerden oluşturmuş ve yörede sayısız katliam,yaralama, adam kaçırma,gasp, tecavüz gibi olaylara sebebiyet vermi

Yine o dönemin aşırı milliyetçilerinden Taşnak komitacıları orta halli Ermenileride hedef almışlar,Osmanlı hükümetinde görev yapan tüm ermenileri ölümle tehtid etmişler ve görev yapmalarını yasak etmişlerdi.Ermeni yazarlarda Hampak Aranyanı,Emniyet Umumi Müdürlügü Siyasi Şubesinde birinci sınıf memur olan Artin Migırdıçı,Vladimiri katletmişlerdi.

Yunanlıların 1921 de Sapancada 325 ev,170 dükkan,17 değirmeni yakmaları,25 kişiyi öldürmeleri, 55 kişiyi tutsak almaları Arifiye,Hacımercan,İlmiye gibi büyük köyleri ateşe vermeleri,yanlızca Adapazarında 416 civarında kadına tecavüz etmeleri,Müslüman halkın,Hristiyan halk üzerinde kin ve nefretini boyutunu iyiden iyiye arttırmıştı.

Adapazarının işgalden kurtarılmasıyla gayri müslümler katledilme korkuları içersinde şehri terketmek zorunda kalmışlardır.Yüzlerce yıldır suyunu içtikleri,toprağını ektikleri,havasını teneffüs ettikleri köylerini,ahbaplarını,komşularını.mezarlıklarını burada geleceğe ait ne hayalleri varsa hepsini gözyaşları içersinde bırakarak,başka memleketlere,kendilerini nelerin beklediğini bilemedikleri bilinmezliğe doğru yol aldılar.