GÖRGÜ VE NEZAKET KURALLARI

Feridun Eser

Zaman zaman duyduğumuz ve yakındığı bir söz vardır: ‘‘Zaman (dünya) kötü’’.

Acaba gerçekten öyle mi? Gerçekte kötü olan zaman (dünya) mı? Hayır, değil! Zaman (dünya) kötü değildir. Zamanı (dünyayı) iyi yapan veya kötü yapan insanlar ve yaptıklarıdır. İnsanlar iyi olursa zaman (dünya) iyi olur; insanlar kötü olursa zaman da kötü olur. Dünyayı cennete çevirmek veya cehenneme çevirmek elimizdedir, bize bağlıdır.

 Zamanı (dünyayı) güzelleştirmenin yolu var mı? Var elbette. Bu, mümkün. Bunun bir yolu ve en kolay yolu, görgü ve nezaket kurallarını bilmek ve onlara uymaktır; o zaman dünya daha da güzelleşecektir.

1980 öncesinde ilkokullarda ders olarak okutulurmuş görgü ve nezaket kuralları. Aslında bugün de ihtiyaç var. Okullarda, özellikle ilk kademe okullarında çok iyi ve ağırlıklı olarak görgü ve nezaket kurallarını öğrenmeye, ahlak ve etik kuralları öğrenmeye çok ihtiyacımız var. Ahlak, görgü ve nezaket kuralları çocukken öğrenildiğinde alışkanlık olur, yerleşik hale gelir. Ağaç yaşken eğilir.

Biz, daha öncesine, okul öncesine gidelim, aileye. Terbiye ilk, ailede kazanılır, öğrenilir. Terbiye, ailede, özellikle anne sayesinde öğrenilir. Ailenin kazandıramadığı terbiyeyi, ahlakı, okulun kazandırması zordur. Çocuklarımıza en evvel ahlak, etik, görgü ve nezaket kurallarını kavratmamız gerekir; bunun da en güzel ve en etkili yolu, bizzat anne ve babanın örnek olmasıdır. Armut, dibine düşer. Her çocuk, ailesinin aynasıdır. Kendimizin yapmadığı bir şeyi, başkasından hele hele, çocuklardan beklemek faydasızdır. Bir anne - babanın çocuklarına vereceği en güzel şey, ahlak, edep, görgü ve nezaket kurallarını öğretmektir.

Görgü ve nezaket kuralları, insan ilişkilerinde, uyulması resmi olarak zorunlu olmayan, kanuni yaptırımı olmayan kurallardır; ancak görgü ve nezaket kuralları, hayatı ve insan ilişkilerini güzelleştiren kurallardır. Görgü ve nezaket kuralları, insanı, insanın kişiliğini, karakterini güzelleştirir, daha anlayışlı, daha nazik, daha uyumlu ve sevimli kılar; kabalığı, hamlığı önler. Huyu, ahlakı güzel olan insan, daha çok sevilir.

Görgü ve nezaket kuralları hayatın farklı alanlarına ilişkin, birçok alt başlıklar halinde sıralanabilir. Örneğin sosyal iletişimde, temizlik ve hijyen konusunda, yeme içme esnasında, işyerlerinde, misafirlik ve ziyaretlerde, alış veriş yaparken, toplu taşıma araçlarında, kalabalık mekanlarda vb o alana ilişkin birçok görgü ve nezaket kuralı vardır. Bunlar, net ve ayrıntılı olarak tespit edilmiştir. Bazılarına çok kısaca değinelim: Sosyal iletişim tebessümle ve selamlaşma ile başlar. Yararlanılan herhangi bir hizmet için teşekkür edilir. Kılık kıyafete ve bedensel temizliğe özen gösterilmelidir. Ortak kullanım alanlarına çöp atmamak gerekir. Büyükler başlamadan veya başlayın demeden yemeğe başlamamak, ağızda yemek varken konuşmamak, toplu ortamlarda açıkça dişleri kurcalamamak, kirli peçeteleri ortalığa bırakmamak gerekir. İşyerlerine girer ve çıkarken selamla, hayırlı işler dilekleriyle girilip çıkılmalıdır. İşyerinde ve mesai esnasında telefonla vs meşgul olunmamalı, giriş çıkış ve toplantı zamanlarına uygun davranılmalıdır. Ziyaret ve misafirlikte randevu saatine uymak, insanların fazla zamanını almamak, etrafı dikkatlice incelememek ve kurcalamamak, izin verilmeyen yerlere girmemek gerekir. Tebessümle gelip tebessümle gitmek güzel olur. Misafire ufak da olsa ikramda bulunmak, ziyarete giderken küçük de olsa bir hediye götürmek hoşnutluk verir. Hasta ziyaretlerini kısa tutmak ve moral verici konuşmak gerekir. Her kim olursa olsun, konuşmadan önce dinlemek ve anlamak gerekir. Sabah erken saatlerde, mesai saati öncesinde ve gece, insanların özel, dinlenme ve uyku vakitlerinde telefon etmemek, mesaj atmamak gerekir. İnsanların topluca gelip geçtikleri merdiven ve köprü gibi yerlerde durup beklememek, köprü ve merdivenlerde oturmamak, yiyip içmemek gerekir. Alış veriş yaparken, fatura öderken, sıra beklerken, toplu taşıma araçlarında saygılı ve sabırlı olmak, özürlü, kadın, hasta ve yaşlılara yer ve öncelik vermek, yardımcı olmak gerekir. Toplu mekanlarda veya toplu taşıma araçlarında yüksek sesle konuşmamak ve bu ortamlarda başkalarının duyacağı şekilde telefonda özel ve bilhassa kaba ve küfürlü konuşmamak gerekir.

Kimsenin kimseyi rahatsız etmeye hakkı yoktur. İnsan ilişkilerinde esas olan, saygıdır. Mevzuuyu daha fazla uzatmaya ve detaylandırmaya gerek yoktur. Dileyen bunları kendisi araştırıp öğrenebilir, öğrenmelidir de.

İnsanın akla, aklın da edebe ihtiyacı vardır. Bunun yolu da görgü ve nezaket kurallarını bilmek ve uymaktan geçer. Önemli olan bilmek değil yapabilmek ve yaşayabilmektir.

Zaman (dünya) sayenizde güzelleşir. İyilik ve güzellikler daha çok yayılsın ki yaşam, mutluluk versin, mutluluk dolsun.