''EREN''LER

Feridun Eser

Erenler denilince kiminin aklına bir köy, bir mahalle, bir belde kiminin aklına ermiş, derviş, sufi, Allah dostu (veli), kendi benliğini bir kenara itebilmiş Hak sevdalıları gelir. Kimi de ironik bakış ve yorumla kullanır eren’i, küçümseyici bir eda ile.

Farkındasınızdır, Anadolu’da pek çok beldenin, köyün, mahallenin ismidir Erenler. Neden bu ad verilmiş, kısaca ona değinelim.

Şüphesiz laf olsun, adı konsun diye Erenler denilmemiştir o beldelere. O beldeler, bağırlarında eren barındırdıkları için Erenler ismini almışlardır. O beldeler, erenlerin yerleştiği, yurt tuttuğu, tekke, dergah kurduğu yerlerdir. Bir bölgedeki ilk Müslüman Türk yerleşim yerleridir, Türk kültürü ve İslam açısından önemli bir zümre olan sufi dervişlerin otağıdır. Erenlerin mekanları genellikle dağlarda, dağ eteklerinde, tepelik yerlerdedir. Buralara bazı yerlerde Hıdırlık da denir. Hıdırlık, Erenler, ne kutlu yerler!

 Anadolu erenlerinin büyük çoğunluğu, Horasan erenleridir; Horasan’dan gelmedir. Horasan, bugün İran’ın kuzeydoğusunda kalan Türk yurdudur. Horasan, güneşin yükseldiği yer anlamına gelir. Horasan erenlerinin bir kısmı, ‘‘ata, baba’’ diye de bilinir, anılır. Korkut Ata (yani Dede Korkut), Geyikli Baba, Karıncalı Baba gibi.

Türklerin İslam’ı kabulü büyük ölçüde sufi, tasavvufi kanaldan aldıkları etkilerle olmuştur. İlk Türk sufisi, Hace Ahmet Yesevi’dir. O, Horasan erenlerin piri, üstadı, hocasıdır. Tanır mısınız, bilir misiniz Ahmet Yesevi’yi, kimdir? Ahmet Yesevi, ömrünü, Türklerin, bilhassa kırsaldaki göçebe Türklerin İslam’ı kabul etmeleri için harcamış; onlara İslam’ı sevdirmiş, benimsetmiş bir Türk ulusu, aksakallısıdır. Onun davası Türklerin İslamlaşması, İslam etrafında birleşmesi idi. O, ilk Türk şeyhidir. Ahilik, Bektaşilik, Nakşibendilik vs Ahmet Yesevi’nin sufi okulu, Yesevilik’in devamı, uzantısı niteliğindedir. Türk erenlerinin başı, Ahmet Yesevi’dir.

Erenler adlı beldelere dikkat edin, yatırlar, türbeler, kümbetlere rastlarsınız. Onlar, bu toprakların tescili, tapusudur. Erol Güngör hoca şöyle demiş, ‘‘Nerede evliya kabri varsa orası Türk toprağıdır.’’ Burada da ayrı bir incelik ve farklılık vardır. Araplarda türbe, kümbet, eren kabri vs olmaz. Çevrenizdeki eren kabirlerini, araştırın, bulun, ziyaret edin. Bu toprakları bize kazandırmış olanlara, duacı olun.

Erenler, ağzı dualı, eli tespihli, tahta kılıçlı erlerdir. Temiz, saf, erdemli, ahlaklı, adanmış kişilerdir. Beldeleri onlar açmış, imar etmiş, bulundukları yerlere ruh üflemiş, can vermiş, Türk toprağı yapmışlardır. Onların anıları kıymetlidir. Onlar milli şuurun ve milli varlığın temelidir. Erenlerin gayesi gönülleri sevgiyle, yardımla, hizmetle fethetmek yani açmaktır. Bu fetih, İslam içindir, Türk milleti ve Türk devleti içindir, daha da öte, dünya barışı içindir. Bir bakının çevrenize ne çok erene, erenlere, türbelere, yatırlara rastlayacaksınız. Bir kısmının adı bile bilinmez şimdi; onlar isimsiz kahraman, meçhul askerlerdir. Onlar sayesinde bu topraklar yurt oldu.

Erenlik, ermişlik geleneğimizde önemli bir damardır, ekoldür; bin yıla damgasını vurmuş bir toplumsal harekettir. Bin yıllık Türk İslam toplum felsefesini, Türk İslam kültürünü onlar yoğurmuştur. Onların sayesinde koskoca bir edebiyat da oluşmuştur; şiiriyle, nefesiyle, deme’siyle, ilahisiyle, fıkrasıyla, hikayesi, nazımı, nesriyle koskoca bir tekke, tasavvuf edebiyatı oluşmuş, binlerce ciltlik. Bu, büyük bir zenginlik, önemli bir miras. Halen Bektaşi deyişleri ve fıkraları, Yunus ilahileri, Mevlana sözleri, Yesevi hikmetleri okunur, dinlenir, yazılır, anlatılır. Nitekim bu yazı bile onların varlığına ilişkin.

Anadolu, erenler yurdu, Türk İslam ülkesi. Ülkeye, kültüre, verdiğimiz isme sahip çıkmak gerek yoksa erenlerin, şehitlerin ruhları incinir. Mesela burası Sakarya, Sangarios değil, Nikea değil İznik. Binlerce şehidin yattığı Çanakkale’ye Dardanel yada Truva denilemez. O mantık giderseniz yarın İstanbul’a da Konstantinapol derler. Sonraki nesillere de sorarlar, ‘‘siz bu topraklarda işgalci misiniz?’ O sebeple Türk yer adlarını, ısrarla kullanmak gerekir. Türk yer adlarını kullanmak gerek ki Türk toprağı olduğu anlaşılsın, vurgulansın; bırakın turistik kaygıları, yabancı özentiliğini, gerek yok.

Erenlik, edep, ahlak, erdem, adanmışlık hareketidir. Fedakarlık, güzel bir yaşantı ve insanlara faydalı olma ülküsüdür. Ne mutlu bunun farkına varanlara. Ne mutlu erenlere, erenlerin izinden gidenlere, erenlerin topraklarında bu şuurla yaşayanlara!

Erenlerin, ermişlerin duası ve himmeti üzerinize olsun.