Zirai Don’a Karşı Sayısız Lastik Yakıldı
Editör
18 Mart’ta yaşanan don tehlikesinin ardından don tehlikesine karşı çiftçiler yakılacak lastikleri meyve bahçelerine taşıdı.
Ateş ve lastik yakarak meyve ağaçlarını dondan korumaya çalışarak bahçelerinin üzerinde duman oluşturan çiftçiler, tomurcuklanan ve çiçek açan meyve ağaçlarının zarar görmesini önlemeye çalıştı.
Vatandaş Ne Diyor
Sabahleyin erken kalkarak işine gitmek isteyenler, gökyüzünün siyah bir bulut tabakası ile kaplı olduğunu görünce önce yağmur bulutu zannetti. Daha sonra dikkat edince, asılı çamaşırların, araçların üzerinde kurumları görünce aynaya bakarak ağız ve burnunu temizledi. Elindeki mendilin siyahlaştığını gördü. 48Bin nüfuslu bir ilçede bebeklerin, yaşlıların, yatalakların, koah ve astım hastalarının bulunduğunu dile getirdi.
Çiftçi Uyarıldı
Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü tarafından çiftçilere ‘don’ uyarısı yapılarak ekili alanları veya meyve bahçelerinde önlem almalarını istedi. Çiftçiler; kendilerinin don ile mücadele metodu olarak eski yöntemleri denediklerini ifade ederek “Hergün teknoloji gelişiyor. Bilim ilerliyor. Artık lastik yakarak tarım alanlarının korunmasının önüne geçilmeli”
Eğitilmesi Gerekli
Don ile mücadelede eski usul saman yakılırdı hava çok kirlenmezdi. Lastik yakma metodu ile çevrenin kirlendiğini belirten çiftçiler: “Tarım İl Müdürlüğümüzün yeni teknikler konusunda üreticiyi bilgilendirmesini bekliyoruz. Çiftçilerin kendini yenilemesi ve modern çağa uygun tarım yapması noktasında da maalesef istediğimiz desteği alamıyoruz. Lastik yakarak don ile mücadele etmenin ötesine geçilmeli. İl Müdürlüğü’nden bu konuda talebimiz de oldu.” Şeklinde konuştu.
“Bahçe sıcaklığının artırılmasını sağlayabilmek için don kırıcı pervaneler, dumanlama (sap, saman, yanık yağ yakma gibi) teknikleri kullanılabilir. Kapama bahçeleri uzun süreli kar getiren sabit yatırımlardır. Bu yüzden doğa şartlarının olumsuz etkilerini minimum düzeye indirebilmek için en etkili yöntem olan don kırıcı pervaneler kullanılmalıdır. Bahçelerde kullanılan bir pervane, 55 dekara kadar etkili olmakta olup hava sirkülasyonu sayesinde bitkilerin ve ürünlerin donmasını engellemektedir.
Gerek ihracat gerekse iç tüketimde önemli bir yere sahip olan narenciye üretiminde sıkıntı yaşamamak için özellikle geçici çeşitlerde, don kırıcı bu pervanelerin bahçelerde mutlaka yaygınlaştırılması ve desteklenmesinin uygun olacağı kanaatindeyiz. Bir defa tesis edilen bir pervane, uzun vadede bitkileri ve ürünleri koruyarak büyük ölçüde fayda sağlayacaktır.”
Radyasyon yoluyla yeryüzünden atmosfere giden ısı kaybının giderilmesi için en yaygın ve en kolay yöntem uygun ısıtma ekipmanları kullanmak veya küçük ateşler yakmaktır. Bu yöntemle arazilerde veya meyve bahçelerindeki sıcaklıklar belirli ürünler için kritik sıcaklık değerlerinin üzerinde tutulabilir. Dünyanın birçok bölgesinde ısıtma yöntemi yaprağını dökmeyen Akdeniz meyveleri ve yaprağını döken diğer meyve ağaçlarının bulunduğu alanlarda düzenli ve iyi organize edilmiş olarak uygulanmaktadır.
Bu yöntemde odun, kömür veya mangal kömürü kullanılabildiği gibi, dizel yağlar da çeşitli tip ve büyüklüklerdeki uygun ekipmanlar yardımıyla yaygın olarak kullanılırlar. Bu yöntemle ilgili olarak ısıtıcı modellerinin geliştirilmesi, bitkilere toksik etkisi nedeniyle dumanın yok edilmesi, alet içinde oluşan isin ve kullanılan yakıtın azaltılması çalışmaları önemini korumaktadır.
Isıtıcılar bütün araziye etkili olacak şekilde dağıtılmalı (75-200 adet/ha), fakat arazinin daha soğuk kesimlerinde ısıtmanın iyi yapılabilmesi için rüzgârın geliş yönüne daha fazla ısıtıcı konulması uygun olacaktır. Bitki için gerekli olan hava sıcaklığının artmasıdır, fakat aynı zamanda ısıtıcılarla yayılan ısınında önemi büyüktür. Yağ ve gaz ısıtıcıları havayı konveksiyon (ısınarak yükselme) yoluyla ısıtırlar, fakat ısıtıcının tipine bağlı olarak ekipmanların sıcak yüzeyleri tarafından meyve bahçelerine yayılan ısı toplam ısının %10-30'unu oluşturmaktadır.
Çok sayıda yakılan küçük ateşler, az sayıdaki büyük ateşlere göre havayı ısıtmada daha etkilidir. Büyük ateşler, etrafa yayılmadan hızlıca yükselip inverziyon tavanını delerek soğuk ve sıcak havanın iyi bir şekilde karışması için gerekli sirkülasyonu engelleyecek sütunların oluşmasına neden olabilir. Büyük ateşler sadece inverziyonun tavan tabakasına zarar vermez, aynı zamanda hızlıca soğuk havanın içine çekilerek zararı faydasından fazla olur. Eğer bir bölgede bir mevsim boyunca 2-3 defadan fazla don olayı görülmezse ısıtma yöntemi uygun ve ekonomiktir. Daha fazla don görülen bölgelerde ısıtma ekonomik değildir.
Çiçeklenmeyi Geciktirme
İlkbaharda meydana gelen son don olaylarının çok sık görüldüğü yerlerde, meyve ağaçlarının çiçeklenme devresinde don olayından fazla zarar görülmemesi için çiçeklenmenin geciktirilmesi amacıyla ağaç dipleri 1 m çapında açılarak kar veya buz kalıpları konulur. Çiçek açmayı geciktirici ilaç veya göztaşı atılır.
Hurda lastiklerin Yaptığı çevre felaketi
Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Talha Gönüllü, hurda lastiklerin yığıldığı yerlerde önemli iki çevre zararının söz konusu olduğunu belirterek: “Bunlar, bu yığınlarda meydana gelen şiddetli yangınlar ile bu yığınlarda rahatça çoğalma fırsatı bulan böcekler nedeniyle toplum için oldukça tehdit edici hastalıkların yayılma ihtimalidir`` dedi.
Prof. Dr. Gönüllü: “Araç Lastiklerinin Yönetimi`` konusunda hazırladığı bilimsel raporda, lastiklerin içinin boşluklu olmasının bunların sönmesini zorlaştırdığını, ABD Winchester-Virginia`da meydana gelen bir yığın yangınının yaklaşık 9 ay sürdüğüne dikkati çekti.
Lastik yığınlarının yanmasıyla atmosfere tonlarca zararlı bileşiklerin yayıldığını, siyah bir bulut gibi atmosfere giden bu maddeler içinde çok zararlı kimyasalların da bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Gönüllü, sözlerini şöyle sürdürdü:
``Karbon siyahı, uçucu organikler, yarı-uçucu organikler, çok halkalı hidrokarbonlar, yağlar, kükürt oksitleri, azot oksitleri, nitrosaminler, karbon oksitleri, uçucu partiküller ve As, Cd, Cr, Pb, Zn, Fe gibi metaller bulunabilmektedir.
Yangınlar ile atmosfere yayılan bu kirleticiler yakın çevredeki toprak ve suların kirlenmesine de neden olurlar. Yangın sonrasında kalıntıların toprağı kirletme potansiyeli söz konusudur. Yangını söndürmek maksadıyla sıkılan sular yangında piroliz meydana gelmesine ve toprağa sızarak ayrı bir probleme neden olabilecek birçok hidrokarbonların oluşmasına da neden olabilmektedir. Hurda lastiklerin yığıldığı yerlerde önemli 2 çevre zararı söz konusu olmaktadır. ``
Türkiye Mimar Mühendis Odaları Birliği Çevre Mühendisliği Dilek Yılmaz; Hurda lastiklerin yandığı sırada çevreye yayılan dioksin ve furan gazlarının insan sağlığı açısından çok zararlı olduğunu, hurda lastiklerin yandığı bölgelerde yaşayan insanların, 5 yıl sonra öğrenme bozukluğu, kısırlık, rahim hastalıkları, şeker hastalığı ve kanser gibi hastalıklara yakalanabildiklerine ifade etti.
Çevre sağlığı koruma yetkililer vatandaşı uyarıyor: “Astım bronşiti olan ve koah hastaları dışarıya işleri yoksa çıkmasınlar. Çıkmaları zorunlu ise mutlaka maske taksınlar.”şeklinde oldu.
Mustafa Hamdullah ERGİN
GEYVE HABER
